اصفهان شهر اصفهان
در جنگ اول اگرچه دولت ایران رسماً بىطرفى خود را در جنگ اعلام داشته بود، معهذا قسمتى از قواى مختلف کشور که بنام (ژاندارمرى) نامیده شده، و زیر نظر افسران سوئدى تربیت میگردید به آزادیخواهان پیوست و علناً بر علیه متفقین جنگ جهانى قیام کرد. روس‌ها نیز از شمال به خاک ایران تجاوز کرده، تا قزوین جلو آمدند. آزادیخواهان به اصفهان آمده، در اصفهان به رهبرى حاج آقا نورالله، روحانى متنفذ و آزادیخواه و آیت الله مدرس و وحیدالملک شبانى و سلیمان میرزا و عدهاى دیگر از اهالى اصفهان کمیتهاى بنام «کمیته دفاع ملى» تشکیل گردید و مشغول پول گرفتن از مردم و تهیه نیرو شدند. در روز عید نوروز سال ۱۲۹۶ ه ش قشون روس که مأمور سرکوب آزادیخواهان بود پس از زدوخورد با نیروهاى ملى در اصفهان، این شهر را به تصرف خود درآورد. اعضاء کمیته دفاع ملى پراکنده شده، هر کدام به طرفى رفتند و حاج آقا نورالله که رهبر نهضت و جنبش به شمار میرفت ناچار به کوهستانهاى بختیارى پناه جسته و پس از چند ماه اقامت در آنجا به کربلا رهسپار شد. روس‌ها نیز اموال او را مصادره کردند و برادر او آقا جمال الدین را نیز به تهران تبعید نمودند. وضع اصفهان پس از آمدن روس‌ها بسیار پریشان گردید، قشون روس در طى مدت اقامت طولانى خود در اصفهان پریشانىهاى بسیار ایجاد کرد، چرا که از یک سو در داخل شهر هر آنچه که میخواستند انجام داده، عمل میکردند، از سوى دیگر جنگ‌ها و درگیرىهاى آنان با دسته هاى پراکنده و مسلح روستاهاى اطراف شهر باعث پایمال شدن زراعت روستائیان و تاراج کردن هستى آنان بود، آذوقه و علوفه حیوانات سپاه روس مقیم اصفهان بناحق بر روستا‌ها و دهها حواله میشد و روستائیان اجباراً باید خواسته هاى آنان را اجابت نموده، و هستى خویش را به سپاه روس تقدیم دارند. نتیجه آن همه نابسامانىها پایانى بسیار دلخراش پیدا کرد و آن قحط و غلاى سال ۱۲۹۷ ه ش بود که بسیارى از مردم اصفهان از گرسنگى جان دادند و خسارات جبران ناپذیرى به مردم اصفهان وارد شد.
