اصفهان شهر اصفهان
به گزارش خبرنگار مهر، ایران، سرزمینی است که آثار تاریخی آن، وِرد زبان متخصصان و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ های باستانی است. و این کشور، نگینی را در خود جای داده به نام اصفهان و با اینکه استان و شهر اصفهان نیز خود میزبان آثار فاخریست که نه تنها در ایران بلکه در سطح جهانی بی‌نظیر است، امروزه شاهد برخی از مشکلاتی است که به طور حتم با همت دولتمردان و به مرور زمان قابلیت از بین رفتن دارد. در این راستا گفتگویی دوستانه با منصور زیرک “سرپرست معاونت میراث فرهنگی شهرستان اصفهان، انجام داده ایم.
عمده مشکل سازمان میراث فرهنگی را در چه موردی می‌بینید؟
یکی از بزرگترین مشکلاتی که میراث فرهنگی اصفهان را همیشه آزارداده، “کمبود اعتبارات لازم” است. بودجه هایی که در برخی از سال ها بسیار کمتر از نیازهای ما تخصیص داده می شود و یا در برخی سال‌ها اگر بودجه مناسبی اختصاص می‌یابد، در زمان نامناسب به دستمان می‌رسد و مامجبور هستیم در مدت زمان بسیار کم اعتبارات تخصیص داده شده را جذب کنیم که این امر موجب می‌شود نتوانیم برنامه‌ریزی صحیحی انجام دهیم و احتمال کاهش راندمان کار زیاد خواهد شد.
می‌توانید آماری در مورد بودجه میراث فرهنگی استان اصفهان در سال جاری ارائه دهید؟
خوشبختانه بعد ازمدت‌ها و در همین چند هفته گذشته بودجه نسبتا خوبی که مربوط به اعتبارات طرح‌های عمرانی سال قبل می‌باشد، تزریق شده است،که امیدواریم گوشه‌ای از مشکلات ما را حل کند. هرچند معتقدم با توجه به حجم آثار تاریخی اصفهان بسیار اندک است. اما همین هم جای شکر دارد. اگر بودجه‌ای که برای سازمان در نظرگرفته می‌شود در زمان مناسب داده شود و عمده بودجه در نظرگرفته شده تخصیص داده شود، کار ما بسیار آسان‌تر است. به قولی نوش دارو بعد مرگ سهراب نباشد. مثلا ممکن است در یک سال از کل بودجه در نظر گرفته شده، تنها ۴۰ درصد و در سال‌های بعد ۶۰ یا ۷۰ درصد آن تخصیص داده شود. بنابراین خیلی از سال‌ها تمام بودجه در نظر گرفته شده به ما تخصیص داده نمی‌شود.
بودجه تا چه اندازه در فعالیت‌های کارشناسان میراث فرهنگی موثر است؟
ببینید یک مدیر هر چقدر هم از اطلاعات تخصصی، توان مدیریتی و یا نوآوری‌های بالا بهره‌مند باشد، بدون بودجه متناسب با حجم حوزه فعالیتش کار زیادی از دستش بر نمی‌آید و در بهترین حالت حفظ وضع موجود می کند. تا بودجه نباشد و هزینه نکنیم میراث فرهنگی اصفهان با این حجم آثار تاریخی فراوان با مشکل روبرو است. الان داریم با چنگ و دندان از میراث فرهنگی و آثار تاریخی خود حفاظت میکنیم. بحث مرمت و نگاهداری از میراث فرهنگی بسیار پر هزینه است و بدون بودجه در مضیقه شدید قرار داریم.
مسئولان فرهنگی کشور در این باره چه می‌گویند؟
بگذارید در همین‌جا نظر شخصی خود را به صراحت بگویم. در حال حاضر فکر می کنم مسئولان ذیربط در سطح کلان دولت شاید به حق دغدغه‌های دیگری را در اولویت کاری خود قرار داده‌اند. مثل سر و سامان بخشیدن به اوضاع اقتصاد داخلی و خارجی و همچنین تقویت سیاست خارجی. و به نظر می‌رسد فعلا اولویت اولشان دغدغه‌های میراث فرهنگی نیست. امیدواریم زمانی برسد که مسایل میراث فرهنگی در اولویت قرارگیرد. البته در سال جاری قول‌هایی داده‌اند که اعتبارات تخصیصی را افزایش دهند که اگر این امر محقق شود بسیاری از مشکلات ما مرتفع می شود. خلاصه سعی می کنیم به آینده خوش بین و امیدوار باشیم.
در حال حاضر دغدغه اصلی شما چه محلاتی و یا چه آثاری است که وضعیت اضطراری‌تری دارند؟
ببینید در شهر موزه اصفهان و به غیر از آثار مشهورمان فقط ۴۰۰ خانه قدیمی داریم که به ثبت آثار ملی رسیده است. همچنین آثار بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخی مثل دوره ایلخانی، سلجوقی و حتی قدیمی‌تر در این شهر وجود دارد. خوراسگان،جی و محلات قدیمی اصفهان خود میزبان آثار با ارزشی است که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. بازار سنتی اصفهان که رگ حیاتی شهر است نیازمند مرمت‌های اظطراری است. هر چند در قسمت‌های بحرانی‌تر مرمت‌هایی صورت گرفته. حال اگر فقط ایزوله‌کردن سقف این چهارصد خانه را در نظر بگیریم و بقیه موارد را کنار بگذاریم، باز هم این بودجههای اندک کفاف حفظ و نگهداری آنها را نمی‌دهد. آثار تاریخی درست مثل یک موجود زنده است. درست مثل خود ما که در یک زمان پیر می‌شوم و در یک زمان هم می میریم. همانطور که سالخوردگان ما نیاز به مراقبت دارند آثار تاریخی ما نیز به همین شکل نیاز به حمایت و مراقبت دارند. آثار تاریخی ما پدران فرهنگی ما هستند.
گفتید مُردن آثار تاریخی، این عبارت یعنی چه؟
یعنی نابود شدن آن. درست مثل خیلی از خانههای قدیمی که دیگر اثری از آن باقی نمانده است. ببینید کار یک مرمت‌گر به تاخیر انداختن زمان نابودی یک اثر تاریخی است. ما نمی‌توانیم مردن یک اثر را متوقف یا حذف کنیم. چون بسیاری از مصالح به کار رفته در آثار تاریخی “از بین رونده” هستند. ما فقط می‌توانیم طول عمر را زیاد کنیم. می‌خواهم در همین جا یک مطلب را به صورت خیلی عامیانه بگویم. شاید هم خنده‌دار باشد. “ما در فصل بارندگی همیشه دعا میکنیم که باران نبارد.”
تا کنون چنین دعایی نشنیده بودم. به طور حتم دلیل قانع کننده‌ای دارید؟
بله. شب‌هایی که باران می بارد تا صبح خوابم نمی‌برد. هر آن منتظرم خبری از فرو ریختن سقفی برسد. بیش از ۴۰ درصد از اماکن فعلی شهر اصفهان قدیمی است. همانطورکه گفتم فقط هزینه ایمن‌سازی سقف این اماکن را در نظر بگیرید؟ سر به فلک می‌کشد. مگر می‌توانیم با این بودجههای کم از نفوذ باران جلوگیری کنیم. می دانید خشت چیست؟ فقط کافیست آب به آن برسد تا تبدیل شود به گل و آنگاه مقاومتی ندارد. تازه ما با ایمن سازی و ایزوله کردن سقف به حفظ وضعیت موجود می‌پردازیم که این خود ابتدایی‌تریی کار است.
پس من شنیدم در حدود ۵۰ سال گذشته باران و برف‌های آنچنانی می‌باریده است. چطور در آن زمان مشکلی وجود نداشت؟
برای اینکه در آن زمان اکثر این اماکن مسکونی بودند و برای جلوگیری از مشکلات پیش رو سقف خود را هر ساله با کاهگل ایزوله می کردند، که البته این امر درحال حاضر یکی از بزرگترین مشکلات ما است. چون با کاهگل کردن هر ساله سقف‌ها، فشاری بیش از اندازه بر پایه‌ها وارد شده است که تخریب یک بنا راتسریع می کند، هرچند ما با سبک سازی این سقف‌ها به صورت علمی جذابیت و طول عمر این بناها را همچنان حفظ می کنیم. خیلی از این خانههای قدیمی به طور کلی شرایط زندگی کردن را از دست داده اند. ولی هنوز بعضی از شهروندان ما در این خانههای پدری سکونت دارند.
چگونگی روال افزایش طول عمر آثار تاریخی با مرمت‌های لازم، فقط مربوط به ایران می‌شود یا تمام دنیا؟
در تمام دنیا اینطور است. مرمت از اولین روز پایان ساخت یک اثر یا بنا، درهر جای دنیا شروع می‌شود. جالب است که بدانید آثار مرمت‌های انجام شده در سنگ‌های تخت جمشید که در همان زمان هخامنشیان انجام شده هنوز مشهود است. البته عمر بناها یا آثار به مصالح به کار رفته و شرایط اقلیمی نیز بستگی دارد. مثلا “سنگ” بیشتر از خشت و چوب دوام دارد. به یک نکته جالب اشاره کنم؟ بسیاری از بناهای اصفهان باتوجه به مصالح به کار رفته درآنها بیشتر از عمر مفید در نظر گرفته شده خود عمر کرده‌اند، شاید سازندگان آنها خودشان باورشان نمی شد که آثارشان صدها سال عمر کند. البته این هنر گذشتگان ما بوده و حالا این “وظیفه سنگین نگهداری” به ما رسیده است. امیدوارم به همت مردم و مسئولین بتوانیم امانت داران خوبی باشیم.
گفتگو: شروین پاگیری قلعه نوئی